Prvog novembra 1872. godine ukinuta je Vojna granica, pogranični vojnoodbrambeni sistem koji je štitio Habsburšku monarhiju od širenja Otomanskog carstva. Tim povodom u Narodnom muzeju Pančeva obeleženo je 150 godina od ukidanja vojne granice uz podsećanje na njen značaj za ekonomski i kulturni razvoj ovog grada ali i ostalih banatskih mesta.
Banatska vojna granica osnovana 1764. godine više od jednog veka imala je značajnu ulogu u odbrani Habzburške monarhije od Osmanskog carstva. Njena teritorija bila je podeljena na srpski, rumunski i nemački pukovski okrug i svaki je carskoj vojsci davao po jedan graničarsko pešadijski puk.
Obuhvatala je područje Pančeva, Bele Crkve, Titela, Žablja, Alibunara, Kovina i Karansebeša u Rumuniji.Ova mesta beleže značajan ekonomski i kulturni razvoj a mnoge građevine tada podignute traju i danas vek i po od njenog ukidanja.
“Kulturno nasleđe grada Pančeva je u direktnoj vezi sa Banatskom vojnom granicom i sa urbanim razvojem koji se dešava u periodu Banatske vojne granice. Nakon njenog ukidanja naš grad doživljava nastavak urbanizacije i dobija drugačiji karakter", rekla je za RTV v. d. direktora Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Pančevu Grozdana Milenkov.
Pančevački Zavod za zaštitu spomenika kulture u saradnji sa Pokrajinskim sekretarijatom za kulturu, javno informisanje i odnose s verskim zajednicama već nekoliko godina realizuje projekat „Život u Banatskoj vojnoj granici od 1764. do 1872.".
“Ovo je peta godina kako projekat traje i ove godine je predviđeno obeležavanje jubileja - 150 godina od ukidanja Banatske vojne granice. Želeli smo da se nova saznanja iznesu i pomognu dalje istraživanje ovog perioda”, kazala je za RTV Slobodanka Perović, rukovodilac projekta “Život u Banatskoj vojnoj granici 1764-1872 na teritoriji Južnog Banata".
Kartografija Banatske vojne granice veoma je zanimljiva, mnoge karte su prava mala umetnička dela sa dosta tajnih premera-tvrde poznavaoci .
"Postoji jedna zanimljivost. Kada bi Beč bio u opasnosti od neprijatelja onda su te karte kao najveća dragocenost sklanjane iz Beča pa su tako 1805, a potom i 1809. i 1810. karte upravo čuvane u Petrovaradinskoj tvrđavi. Dakle iz Beča su poslate Dunavom da budu na sigurnom", napomenuo je za RTV vanredni profesor na PMF-u u Novom Sadu dr Mlađen Jovanović.
Ukidanje Banatske vojne granice jedan je od najznačajnijih događaja u istoriji Pančeva.
"To je jedan od najvećih događaja u istoriji ne samo Pančeva, Južnog Banata i ovog dela Srbije nego i u evropskoj istoriji jer je time započelo ukidanje Vojne krajine, sistema odbrane Austrijskog carstva od Turske koje je uslovljeno mnogim geopolitičkim događajima koji su obeležili 19 vek", kazala je za RTV istoričarka dr Ivana Spasović iz Arhiva SANU u Beogradu.
Potreba za vojnom granicom prestala je odlaskom Turaka i potpadanjem Banata pod vlast Ugara, a o njenom postojanju na ovim prostorima najbolje svedoče građevine koje danas imaju neku sasvim drugu namenu.
