Prema zvaničnim podacima Republičkog zavoda za statistiku (RZS), od 1. januara 2012. do 30. juna 2022. godine negativan prirodni priraštaj u Srbiji (bez Kosova i Metohije) iznosi 452.975 ljudi.
Demograf dr Goran Penev rekao je agenciji Beta da je u poslednjih deset i po godina u Srbiji živorodjeno 676.137 beba, a da je preminulo 1.129.112 osoba.
„Srbija je početkom 2022. godine, prema procenama RZS-a, imala 6.797.105 stanovnika. Ukoliko se u računicu uključe i prethodni podaci o vitalnim dogadjajima u prvih šest meseci, procenjeno stanovištvo zemlje je 1. jula. iznosilo je 6.766.093 stanovnika. To bi značilo da je Srbija ove godine u odnosu na stanje u vreme prethodnog popisu (7.233.622 na dan 1. oktobra 2011) malobrojnija za gotovo pola miliona stanovnika (467.529)“, kazao je Penev.
Po njegovim rečima, stvarno smanjenje broja stanovnika je znatno veće.
„Naime, ukoliko se prihvati pretpostavka da je negativan migracioni saldo u tom periodu iznosio najmanje 200.000 ljudi, procenjujemo da je trenutni broj stranovnika zemlje manji od 6,6 miliona, isti kao daleke 1959. godine“, istakao je demograf.
Naveo je da se promena broja stanovnika odvijala pod simultanim negativnim delovanjem i prirodne i migracione komponente.
„I pored manjka preciznih podataka o razmerama spoljnih migracija, čini se vrlo realnim da je u poslepopisnom razdoblju Srbija permanento imala veći broj odseljenih nego doseljenih. Negativan predznak je imao i prirodni priraštaj, što je, uostalom, već tri decenije jedna od osnovnih demografskih osobenosti zemlje. U periodu od 2012. do 2019, godišnja razlika izmedju broja umrlih i rodjenih kretala se u intervalu od 34.700 (2013) do 38.800 (2017. godine). Već prve godine pandemije kovida 19 negativan prirodni priraštaj je dostigao 55.200. U 2021. broj umrlih bio je za 77.400 veći od broja živorodjenih, što znači da je negativan prirodni priraštaj bio dvostruko veći od prosečnog godišnjeg u razdoblju 2012-2019 (-36.500)“, objasnio je Penev.
Demograf naglašava da su 2020. i 2021. zabeleženi rekordno mali brojevi živorodjene dece, kao i naglo povećanje negativnog prirodnog priraštaja, što je prvenstveno rezultat veoma velikog povećanja broja umrlih.
„Svakako, to je posledica velike smrtnosti od kovid-19, ali i zbog vanrednih prilika u javnom zdravstvu Srbije izazvanih pandemijom. U prethodnom potperiodu godišnji broj umrlih bio je vrlo stabilan (kretao se između 100,3 do 103,7 hiljada), da bi u 2020. i 2021, godišnja povećanja iznosila 15-16 odsto, dostižući u obe godine apsolutne rekorde umrlih od druge polovine 20. veka (116.900 i 136.600). Takve promene su se odrazile i na veliko skraćenje očekivanog trajanja života, posebno muškog stanovništva. Nakon vrlo umerenog, ali kontinuiranog, produženja srednjeg životnog veka (sa 74,7 u 2012, na 75,7 godine u 2019), za samo dve godine očekivano trajanje života stanovništva Srbije skraćeno je za tri godine. Za muškarce je iznosilo 3,1 (sa 73,1 na 70 godina), a za žene 2,7 godine (sa 78,3 na 75,6 godine), što je dovelo i do najveće razlike u dužini očekivanog trajanja života po polu u 21. veku“, istakao je Penev.
Na pitanje Bete da li se u prvom polugodju 2022. godine mogu naslutiti pozitivni pomaci u pogledu kretanja mortaliteta i nataliteta stanovništva, Penev navodi da je u odnosu na isti period 2021, broj umrlih smanjen za 6.500 (9,8 odsto), dok je broj živorodjenih povećan za 220 (0,8 odsto).
„Medjutim, treba naglasiti da je rano za donošenje zaključaka o razlozima i značaju spomenutih promena. Trenutno se za januar-jun 2022. raspolaže samo prethodnim, ne i konačnim rezultatima. Treba ponoviti da je 2021. godina zbog razmera pandemije bila izuzetna ne samo u domenu smrtnosti (ubedljivo najveći broj umrlih od kraja Drugog svetskog rata), već i radjanja (posle 2020, najmanji broj živorodjenih u proteklih 120 godina). S tim u vezi, ukoliko se i vrše poredjenja, metodološki bi bilo mnogo ispravnije da se to čini s podacima pre izbijanja pandemije, tj. za prvo polugodje 2019. U tom slučaju rezultati su drastično drugačiji – u periodu januar-jun broj umrlih je 2022. godine bio veći za 12,9 odsto, a broj živorodjenih manji za 4,7 odsto“, kazao je demograf.
Na pitanje koliko su migraciona kretanja uticala na broj stanovnika Srbije, Penev je rekao da se ocene o najnovijim emigracionim i imigracioniom kretanjima mogu davati uz veliku neizvesnost.
„Početak pandemije kovid-19 (februar-mart 2020) uticao je na masovni povratak iz inostranstva. U zemlju se u kratkom periodu vratilo nekoliko stotina hiljada gradjana Srbije, uglavnom lica s neregulisanim statusom u zemljama prijema. Nakon relaksacije epidemioloških mera većina se ponovo uputila u inostranstvo, a pretpostavlja se i da je ubrzan odlazak novih ’emigranata’. Ove godine su intenzivirani i imigracioni tokovi, pre svega zbog dolaska više desetina hiljada lica iz Ukrajine i Rusije. Za sada je teško prevideti da li će se priliv imigranata nastaviti, koliko će ih ostati u Srbiji, da li će se i kada vratiti u zemlju porekla ili otići u neku treću“, objasnio je demograf Goran Penev.
